Hoa hồng là một trong những lòai hoa được ưa chuộng nhất trên thế giới, với đặc tính hoa to vừa phải, màu sắc đẹp mắt, hương thơm dịu dàng, hoa hồng được coi là” Hoàng hậu của các lòai hoa”. Hoa hồng biểu hiện cho hòa bình, tươi trẻ, là hoa của tình yêu, tình hữu nghị của niềm vui và sự tốt lành.
Hoa hồng trồng hiện nay có nguồn gốc rất phức tạp, nó là kết quả tạp giao của tầm xuân (Rosa multiflora) và Mai Khôi(Rosa Rugosa) và hoa hồng (Rosa indica)
Các loại hồng cổ nhất trên thế giới:
Rosa foetida bicolor 1590
Rosa centifolia parvifolia /Burgunderröschen, 1664, đỏ tươi
Rosa cent. De Meaux /1637, màu hồng nhạt
Rosa damascena Trigintipetala, Rose từKasanlik (1689) màu hồng
Rosa centifolia muscosa,1724
Rosa alba suaveolens (1750) màu trắng sữa
Các nhóm hồng:
Rosa damascena bifera ( nở mùa thu) 50 v.Chr.
Rosa alba maxima ( 1450) trắng đục,Jakobiter Rose
Rosa alba semiplana (1473) trắng màu sữa
Rosa damascena versicolor, York and Lancaster ( Monarde viết về loại này vào năm 1551) màu trắng có sọc
Rosa gallica versicolor,Rosa mundi, 1581
Rosa gallica francofortana,Frankfurt 1583, đỏ , màu huyết dụ
Rosa foetida, Clusius đưa loại này đến Hà Lan và Anh Quốc vào năm 1583,hoa hồng Thỗ Nhĩ Kỳ, màu vàng
Hoa hồng cũng chịu mưa nhưng lượng mưa trung bình từ 1500mm-2000mm mới thích hợp. Mưa nhiều và mưa kéo dài, thì hồng càng bị nhiều lọai nấm và sâu bệnh tấn công. Hoa hồng lại không chịu úng ngập, do đó trồng hồng phải khai thông mương rãnh giúp việc thóat nước hữu hiệu. Nhiệt độ thích hợp cho sự sinh trưởng tốt của cây hồng là từ 18-25oC. Trồng vào vùng có độ ẩm không khí cao, có mùa đông khá lạnh mới tốt.
Cây hồng cũng yếu ớt, chỉ đứng vững trứơc gió nhẹ(3m/s), vì vậy vào những tháng mưa to gió lớn cần phải có nhiều que chống đỡ mới được. Phải chuẩn bị giống trước khi trồng. Người ta có thể trồng vào vụ xuân hoặc vụ thu. Trồng với mật độ 40-50cm/cây, trước khi trồng phải bỏ bớt lá.
1.Đất trồng
Chọn đất bằng phẳng tơi xốp nhẹ pH 5,5-6,5 làm đất kỹ, lên luống rộng 1,2m. Phân bón lót trước khi lên luống khỏang 20-30 tấn/ chuồng mục + 400 supe lân + 500 vôi bột cho 1ha.
Đất phải trảng nắng, đất luôn ẩm nhưng không ướt. Trồng nơi thiếu ánh sáng, thiếu oxy hoa sẽ không có màu đẹp, mùi thơm sẽ mất.
2.Phân bón
Sản lượng hoa càng nhiều nhu cầu phân bón càng lớn. Hoa hồng là loại cây cho hoa liên tục vì thế quá trình hút dinh dưỡng tương đối đều đặn, ít biến động đối với cả nguyên tố đa lượng và vi lượng. Mặt khác hoa hồng là cây cho hoa nhiều năm, hoa liên tục bị cắt đi nên tiêu hao một lượng lớn chất dinh dưỡng. Nếu không bổ sung kịp thời thì sinh trưỡng chậm, năng suất và chất lượng hoa kém. kết quả nghiên cứu cho thấy tỷ lệ N,P,K là 18,8,17 đối với hoa hồng có ảnh hưởng tốt tới việc tăng diện tích lá, số cành hoa, chiều dài hoa. Nhiều K có tác dụng rõ rệt:tăng số lượng và chất lượng hoa vì K tăng vận chuyển sản phẩm quang hợp, tăng khả năng tổng hợp Prôtêin và đường. Hoa hồng cần nguyên tố vi lượng, các nguyên tố này có tác dụng quan trọng trong việc duy trì sự sinh trưởng của cây mà chủ yếu xúc tác cho phản ứng của men.
Nhìn chung ít khi cây bị thiếu vi lượng. Nhưng nếu trồng trong chất nền không đất thì cần bón bổ sung vi lượng.Bón thêm N kích thích sự hút Zn, Fe, Ca và Mo. Ngoài ra có thể bón thêm phân hửu cơ, phân chuồng, bã đậu tương, phân bùn…kết hợp với phân vô cơ sẽ cho kết quả tốt. Đặc biệt có thể bón phân gà để tăng pH của đất.
3.Nước tưới
Trồng hồng phải đảm bảo được nguồn nước tưới vì cây hồng rất cần nước, nhưng cũng từng trường hợp để việc tưới nước có hiệu quả hơn. Mùa nắng mỗi ngày nên tưới 2 lần: sáng sớm trước 9 giờ và buổi chiều trước 5 giờ. Nếu gặp ngày nắng gắt nên tưới thêm buối trưa và phải tưới thật đẩm, nếu không đất sẽ nóng lên là cây chết. Ban đêm không nên tưới nước, vì nước đọng trên lá sẽ là cơ hội tốt cho các loài nấm mốc xâm nhập. Vào mùa mưa , chỉ tưới cho hồng trong những ngày nắng gắt, đồng thời phải có mương rảnh thoát nước tốt vì nếu để nước ngập gốc chỉ trong một buổi là cây hồng đã bị thối rễ rồi chết.
Đối với hồng trồng chậu, hàng ngày ta nên quan sát lổ thóat nước ở đáy chậu có thông hay không, nếu có sự bế tắc là phải khai thông ngay.
Tuy hoa hồng không mẫn cảm với chu kỳ ánh sáng, có thể sản xuất quanh năm, nhưng trong năm có một chu kỳ ngủ nghỉ, có tác dụng tích cực đến sinh lý của cây. Bởi vì quá trình cắt hoa đối với bộ rễ cần có thời gian để bù lại dinh dưỡng, đồng thời cũng cần có thời gian để cân bằng kích tố giữa phần trên và phần dưới mặt đất. Tuy hoa được cắt quanh năm nhưng không chắc có hiệu quả kinh tế cao, căn cứ vào đặc điểm sinh lý của cây và hiệu qủa kinh tế mà người ta sản xuất. Kế hoạch sản xuất hoa hồng có thể chia làm 3 loại hình:
*Sản xuất hoa quanh năm
Phải sản xuất trong nhà kính có bảo ôn, đầu tư lớn, thiết bị phức tạp nhưng có hoa quanh năm, một năm có đến 4-5 đợt thích hợp với người chuyên trồng hoa. Sự điều tiết hoa được thực hiện bằng cách bấm ngọn và điều tiết nhiệt độ. Ngoài ra phải chú ý chọn giống thích hợp. Khi trồng trên nền đất cần chú ý cải tạo đất và phòng trừ sâu bệnh.Chi phí lao động chiếm 43,5%, chi phí quản lý 13% và chi phí phòng trừ sâu bệnh 9,8%.
Giống và cây con: Cần chọn giống có tính thích ứng mạnh
Chọn đất: đất có tầng canh tác sâu 50-100cm tơi xốp thóang khí, pH:6-6,5. EC 0,5 đất phải được tiêu độc, trước khi trồng 2-3 ngày phải tưới đủ nước.
Chăm sóc trước khi thu hái: Vụ đông nhiệt độ không khí thấp <100c>300 trở lên.
Thời vụ trồng:Đối với cây ghép trồng trước tháng 3 sau khi trồng tưới nước đảm bảo nhiệt độ khỏang 150 để đảm bảo tỷ lệ sống cao sinh trưởng tốt.
Chăm sóc trước khi ra hoa: chủ yếu là chăm sóc bồi dưỡng cây con. Trong 4 tháng đầu không ngắt hoa, nếu cây sinh trưởng khỏe thì tháng 9 có thể hái một lần.
Sản xuất hoa vụ đông phù hợp với những nơi khí hậu ôn hòa, nhiệt độ bình quân 180C, ở những nơi này chỉ cần tăng nhiệt độ một chút là có thể có hoa chát lượng cao.
Thiết kế: Tốt nhất là trồng trong nhà kính hoặc là che phủ nilong cứng
Chọn giống :Giống có hoa đẹp, chịu được nhiệt độ thấp, ít cành mù.
Thời vụ trồng: Trồng trước 15 tháng 3, chú ý tưới nước phân đầy đủ để cho rễ phát triển tốt, đạt tỷ lệ sống cao.
Chăm sóc trước khi hái:bảo đảm nhiệt độ 16-17oC,nhiệt độ ban ngày 25-28oC , không bấm ngọn trong quá trình sinh trưởng. Có thể dùng cách uốn cành để tăng số lá và diện tích quang hợp, chú ý cuối tháng 8 là thời gian bấm hoa cuối cùng.
Chăm sóc sau khi hái: khống chế nghiêm ngặt nhiệt độ vụ đông, ban ngày từ 13-20oC, ban đêm 16-17oC , kết hợp bón phân NO2 với nồng độ 0.1%.
Tưới nước: Mùa đông mỗi tuần tưới một lần, mỗi lần 100mm3/1ha, mùa hè mỗi tuần 1-2 lần, mỗi lần 100-150mm3/1ha
Bón phân:Chủ yếu là phân nước một lần bón 45kg NPK pha vơi�1000m2 nước cho 1ha
Sửa cành cắt nụ xong nên dùng hóa chất để kích cành gốc phát triển.
II. Nhân giống
1.Giâm cành
Ưu điểm: hệ số nhân giống cao cây sinh trưởng phát triển tốt, giữ nguyên được đặc tính di truyền của cây mẹ, thời gian nhân giống ngắn (25-35 ngày), cây lâu bị già cỗi và thoái hóa đồng thời hòan tòan có thể sản xuất theo quy mô công nghiệp.
Thời vụ nhân giống:
Nhân giống bằng cành giâm có thể áp dụng ở mọi thời vụ trong năm(với điều kiện đảm bảo đúng theo quy trình nhân giống), nhưng tốt nhất vẫn là ở 2 thời vụ chính: vụ xuân( từ tháng 2-4) và vụ thu( từ tháng 8-10)
Chuẩn bị nhà giâm, giá thể giâm:
Nhà giâm hồng được thiết kế theo kiểu nhà kính, nhà lưới, dạng nhà này vừa có tác dụng che chắn( mưa, nắng, cách ly sâu bệnh), vừa có điều kiện để áp dụnh điều kiện mang tính chất công nghiệp cao ( hệ thống phun tưới,hệ thống điều khiển ánh sáng…) Trong điều kiện chưa có khả năng làm kiểu nhà này có thể thiết kế theo kiểu nhà giâm đơn giản, nhưng là nhà có mái che và phải đảm bảo được yêu cầu về ánh sáng. Có thể sử dụng nylon hoặc tấm nhựa PE lám mái.
Lọai giá thể tốt nhất cho việc nhân giống hồng ở Việt Nam là: 2/3 trấu hun+1/3 đất đồi, nếu không có thể thay thế bằng đất phù sa hoặc cát, cát vàng.
Tất cả các lọai giá thể trên phải được sàng lọc để bỏ tạp chất, phơi khô và phải được khử trùng bằng Viben 1% trước khi đưa vào giâm. Giá thể sau khi xử lý đem đóng váo khai nhựa chuyên dụng dùng cho hồng giâm.
Chọn, cắt cành giâm:
Dùng lọai cành bánh tẻ không quá già hoặc quá non, nhưng tốt nhất là chọn lọai cành đang mang hoa ở giai đọan sử dụng, cành có các mắt bằng hạt gạo, không nên lấy những cành có mắt mù hoặc mắt đã bật lộc. Chiều dài của đọan cành dùng để giâm từ 8-10cm trên đó có từ 2-3 mắt. Khi cắt cành cắt vát khỏang 30. Dùng dao (kéo) sắc cắt, không để vết cắt bị dập nát. Mỗi đọan cành giâm giữ lại từ 1-2 lá chét ở cuống lá phía trên.
Xử lý thuốc thao tác giâm cành:
Hồng là lọai cây thân gỗ tương đối khó ra rễ khi giâm, vì vậy muốn kích thích cành giâm ra rễ nhanh ta dùng một trong hai lọai thuốc điều tiết sinh trưởng là IAA và NAA nồng độ từ 500-700 ppm, sau khi cắt cành xong đem nhúng vào dung dịch đã pha sẵn trong khõang thời gian từ 3-5 giây rồi cắm vào giá thể. Cắm cành thẳng đứng vào trong khay đã được chuẩn bị sẵn (khay này được thiết kế chuyên dùng cho hồng giâm), cắm sâu 1.5-2cm.
Kỹ thuật phun tưới nước và chăm sóc cành giâm:
Phải luôn đảm bảo độ ẩm cho cây, điều kiện độ ẩm không khí và độ ẩm giá thể trong 3 ngày giâm đầu đạt ở mức 95% là tốt nhất.Sau 3 ngày giâm có thể giảm độ ẩm giá thể xuống 85-90%.
Thường xuyên nhặt bỏ những cành lá úa vì những cành lá này là môi trường truyền nhiễm bệnh
Sau khi giâm 5-10 ngày cần phun lên cành giâm một số lọai thuốc kích thích sinh trưởng và phân bón qua lá, 10 ngày sau phun lại một lần (mỗi lúa giâm phun khỏang 2 lần). Các lọai chế phẩm thường sử dụng cho cây hồng giâm là Atonik 1.8%DD-10ml/bình 8 lít, phân bón lá Thiên Nông.
Trong thời gian giâm phải theo dõi sâu bệnh trên cành giâm, có thể là tàn dư sâu bệnh từ cây mẹ hoặc có thể là sâu bệnh hại mới xuất hiện.
Bứng cây đi trồng :
Sau thời gian giâm từ 25-35 ngày cây ra rễ thì có thể mang đi trồng ngòai ruộng sản xuất. Cây giống đạt tiêu chuẩn trồng là cây có rễ ra điều xung quanh, chiều dài rễ từ 3-4cm còn giữ nguyên lá, mầm bật từ 2-4cm không có vết sâu bệnh. Khi vận chuyển cây đi trồng nên để cả khay hoặc cả nylon sao cho còn giữ nguyên bầu (bao gồm cả rễ và giá thể) đặt cây xuống và trồng.
Giâm cành là cách dể làm nhất, có hệ số nhân giống cao, nhưng cần thời vụ khắc khe.Để giâm cành tốt ta chọn những cành bánh tẻ dài 20-25 cm vào mùa thu (tháng 10) hay mùa xuân (tháng 2-tháng 3). Ta sử dụng chất kích thích quá trình ra rễ NAA nồng độ 1000-2000ppm.Trước khi giâm cắt bỏ bớt lá, xử lý vào dung dịch ra rễ, sau đó giâm.
Đặc điểm của cây con loại này là không phát sinh biến dị và sức sống khỏe tạo được nhiều “mầm măng”. Mặt khác nên giâm cành vào nơi thóang mát có độ ẩm không khí cao, phải che kỹ nắng gió.
Chiết cành có thể làm quanh năm nhưng tách vụ hoa vào mùa thu hoạch phải chiết cành làm cây chóng cỗi, ít hoa và rất dể bị nhiễm bệnh. Người ta có thể phơi nỏ đất bùn ao, ruộng hẩu, rồi tán nhỏ, trộn với nước chất kích thích ra rễ, rồi bó vào vết chiết, bọc ngoài bằng túi nilong rồi buộc chặt, hằng ngày ta nên tưới nước để giữ ẩm cho bầu đất. Khỏang vài ba tuần, chung quanh bầu đất sẽ có nhiều rễ non bắn ra.Chờ khi rễ có màu trắng ngà thì dùng dao bén cắt tiện cành này ra khỏi cây hồng mẹ để đem trồng nơi khác
Nên tiến hành việc chiết cành khi cây hồng mẹ sung sức và nên chiết một cành mà thôi, để tránh cây mẹ khỏi mất sức.
Đây là phương pháp ưu việt nhất, thường tiến hành đốivới các giống qúi như hồng Đà Lạt. Đễ tiến hành ta phải sản xuất gốc ghép. Gốc ghép ta nên chọn cây có khả năng thích nghi tốt đối với điều kiện sinh thái của từng vùng.
Chăm sóc –Thu hoạch -Bảo
1.Diệt cỏ dại
Môi trường sống của cây Hồng rất thích hợp với sự nảy nở của cỏ dại.Đất vừa ẩm vừa nhiều chất bổ dưỡng đã làm cho cỏ sẽ tranh dành thức ăn với cây trồng ,sự tốn kém không sao tránh dược .
Nếu trồng Hồng đại trà thì nên làm cỏ đúng định kì. Còn trồng trong giỏ, trong chậu thì nên nhổ hàng ngày hoặc hàng tuần. Nên lợi dụng lúc tưới nước cho hồng, tiện tay, nếu gặp cỏ dại ta nên nhổ luôn. Nếu tập được thói quen này thì công việc diệt cỏ dại trở nên nhẹ nhàng.
2.Cắt tỉa:
Trồng hoa Hồng không phải chỉ để thưởng thức hoa không thôi, mà còn để ngắm vẻ đẹp của cây nũa.Cây hồng gọi là đẹp klhi thân và nhánh mập mạnh, tán lá xum xuê…
Tùy theo giống mà hoa tàn mau hay lâu.Trung bình hoa Hồng nở 4-5 ngày thi tàn.Khi hoa tàn nên dùng dao bén hay kéo để cắt bỏ.Nên cắt một đoạn dài từ hoa xuống đến 3-4 đốt lá.Khoảng 10 ngày sau khi cắt cành,nhiều tược non sẽ nhú ra và hầu hết những tược này khi trưởng thành sẽ đơm hoa.Thường mỗi cành đơm 1 đóa hoa,nhưng cũng có cành trổ đến 3 hoa.Tất nhiên, trong trường hợp này đóa hoa trên cùng lớn nhất và 2 hoa phát ra từ nách lá kế dưới là hoa phụ,nhỏ hơn.Để cho hoa trên cùng phát triển hết mức thì ta phải hy sinh ngắt bỏ 2 hoa phụ,chất bổ dưỡng của cây ẽ dồn vào nuôi vào hoa chính.Khi cây Hồng ra hoa được 5-7 đợt,tức cây đã già, ta nên cắt bỏ hết các cành, chỉ chừađoạn gốckhoảng 1 tất để cây phát ra những chồi no mới,mọc mạnh như một cây Hồng mới vậy.
II.Thu hoạch và bảo quản hoa Hồng
Muốn cắt cành Hồng để chưng hay để bán ta nên cắt vào buổi sáng tinh sương hoặc sau 5h chiều, đó là lúc khí trời mát mẻ, cành hoa đang căng tràn nhựa sống. Nhờ đó mà hoa sẽ lâu tàn. Nếu cắt hoa để bán vào buổi chợ sớm mai, thì nên cắt lúc về chiều. Cắt xong xếp hoa lại thành từng bó nhỏ, đặt thẳng đứng vào thùng nước sạch để hoa được tươi lâu. Cắt hoa để bán nên cắt khi hoa còn búp. Những hoa đã nở bung cánh sẽ bán không được giá vì hoa đó sớm tàn.
Nghệ thuật cắt cành Hồng là giữ vết cắt khỏi bị giập nát. Muốn vậy phải sử dụng dao hay kéo bén và vết cắt nên vát xéo, tạo được bề mặt hút nước của cuống hoa rộng hơn, giúp hoa tươi lâu hơn.
Hoa hồng dùng vào pha trà. Tinh dâù hoa hồng dùng trong kỹ nghệ pha chế hương vị , nước hoa và mỹ phẩm làm đẹp .
Hoa hồng trong văn hóa
Với vẻ đẹp, hình dáng và hương thơm nổi bật, hoa hồng là hoa biểu trưng hay được dùng nhất ở phương Tây, tương ứng trong tổng thể với hình tượng hoa sen ở châu Á, cả hai đều gần gũi với biểu tượng bánh xe. Trong văn hóa Ấn Độ, bông hồng vũ trụ Triparasundari được dùng làm vật đối chiếu với vẻ đẹp của người Mẹ thánh thần, biểu thị một sự hoàn mĩ trọn vẹn và không có thiếu sót. Bên cạnh đó, hoa hồng còn tượng trưng cho phần thưởng cuộc sống, tâm hồn, trái tim, tình yêu, và có thể được chiêm ngưỡng như một mandala
Trong hệ tranh tượng Kitô giáo, hoa hồng hoặc là cái chén hứng máu của Chúa Kitô, hoặc là sự hóa thân của những giọt máu này và thậm chí, là chính vết thương của Chúa.
Hình hoa hồng gôtích và hoa hồng hướng gió (hình hoa hồng 32 cánh ứng với 32 hướng gió) đánh dấu bước chuyển của xu hướng biểu trưng của hoa hồng sang xu hướng biểu trưng bánh xe.
Saadi de Chiraz trong đạo Hồi quan niệm vườn hoa hồng là vườn của sự quán tưởng.
Trong văn hóa phương Tây, hoa hồng, bởi sự tương hợp với màu máu chảy, thường xuất hiện như là biểu tượng của sự phục sinh huyền bí. Abd Ul Kadir Gilani so sánh hoa hồng với những vết sẹo trên cơ thể sống, trong khi đó F. Portal quan niệm hoa hồng vào màu hồng hợp thành một biểu tượng của sự tái sinh do có quan hệ gần gũi ngữ nghĩa của từ latinh rosa (hoa hồng) với ros (mưa, sương). Với người Hy Lạp hoa hồng vốn là một loài hoa màu trắng, nhưng khi Adonis bị tử thương, nữ thần Aphorodite chạy đến cứu chàng đã bị đâm phải một cái gai và máu đã nhuộm thẫm những bông hồng cung tiến nàng. Chính ý nghĩa biểu trưng về sự tái sinh đã khiến con người, từ thời cổ đại, đặt những bông hồng lên các nấm mộ, và Hecate, nữ thần âm phủ đôi khi được thể hiện với hình ảnh đầu quấn một vòng hoa hồng có 5 lá.
Theo Bède, ở thế kỷ VII mộ của Chúa Giêxu được sơn một màu pha lẫn trắng và đỏ. Hai yếu tố tạo thành màu của hoa hồng này, màu trắng và màu đỏ, với giá trị biểu trưng truyền thống của chúng phản ánh các bình diện từ trần tục đến thiêng liêng, trong sự khác nhau ứng với sự dâng tặng những bông hồng trắng hay đỏ.
Hoa hồng đã trở thành biểu tượng của tình yêu và còn hơn thế, của sự dâng hiến tình yêu, của tình yêu trong trắng, tương tự ý nghĩa của hoa sen Ai Cập và cây thủy tiên Hy Lạp.
(theo Bách khoa toàn thư)
